Nog een paar dagen en het is zover: u mag weer naar de stembus, deze keer om uw stem uit te brengen voor de Provinciale Staten en de Waterschappen. Voor mij is een verkiezingsdag altijd weer een feestje. Natuurlijk omdat het belangrijke momenten in onze democratie zijn. Maar ook omdat ik de hele dag de spanning al voel voor de uitslag die ‘s avonds volgt.
Al meer dan twintig jaar mag ik als voorzitter van één van de plaatselijke stembureau’s fungeren. Van zeven uur ‘s morgens tot soms na elven ‘s avonds. Lange dagen, maar ook altijd gezellige dagen, samen met de andere stembureauleden en veel leuke gesprekken met mensen die komen stemmen.
In deze column aandacht voor de vertegenwoordigingen die we (direct of indirect) kiezen en voor een paar vragen die de laatste tijd wel gesteld worden:
- je staat als wethouder op de lijst voor de provincie, is dat geen kiezersbedrog?
- mag je als je verkiesbaar bent wel dienst doen als stembureaulid?

Provincie

In de provincie Groningen gaat het om 43 zetels in de Provinciale Staten. En natuurlijk om de vorming van een nieuw college van Gedeputeerde Staten (de ‘wethouders’ van de provincie). Op dit moment bezet de ChristenUnie 4 zetels. Henk Staghouwer is al zes jaar gedeputeerde namens de CU, en daarmee is hij de langstzittende gedeputeerde. Deze periode is hij ook loco-commissaris van de Koning. De andere gedeputeerden worden geleverd door SP, GroenLinks, D66 en CDA.
Als gemeente zijn we op verschillende terreinen afhankelijk van de provincie. Mijn verwachting is dat we de komende jaren wel het gesprek aangaan over meer autonomie voor gemeenten, dat kan nu er minder gemeenten zijn, die groter zijn en meer bestuurskracht kunnen tonen.

Waterschappen

In de gemeente Westerkwartier hebben we te maken met twee Waterschappen. Het grootste deel valt onder Waterschap Noorderzijlvest, een klein gebied tegen de Friese grens onder Wetterskip Fryslan. De Waterschappen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en de kwantiteit van het water. Een taak die alleen maar belangrijker wordt in tijden van klimaatverandering, onder andere met het oog op waterberging en dijkverzwaring.
In Waterschap Noorderzijlvest heeft de ChristenUnie op dit moment twee zetels in het AB (algemeen bestuur). Samen met CDA en VVD bezet de CU twee zetels in het DB (dagelijks bestuur), in de personen van Eisse Luitjens (VVD) en Douwe Hollinga (CDA). Ook in Wetterskip Fryslan heeft de CU twee zetels in het DB, hier zit Egbert Berenst namens de CU in het AB.

Eerste Kamer

De verkiezingen voor Provinciale Staten zijn ook bepalend voor de samenstelling van de nieuwe Eerste Kamer. De nieuw gekozen leden van PS kiezen namelijk op 27 mei de nieuwe Eerste Kamer. En daardoor zijn de verkiezingen van PS nog belangrijker dan ze op het eerste gezicht misschien lijken. Want de kans is groot dat de huidige coalitiepartijen hun meerderheid in de Eerste Kamer kwijt raken. VVD, CDA en D66 staan in de peilingen op verlies, en de CU is de enige regeringspartij voor wie dat gelukkig niet geldt. Als de coalitie haar meerderheid in de Eerste Kamer kwijt raakt (net als vier jaar geleden) zal veel meer met oppositie-partijen samengewerkt moeten worden. Op zich is dat niet verkeerd, maar het maakt regeren er niet gemakkelijker op.

Kiezersbedrog?

Voor de verkiezingen van Provinciale Staten sta ik op de 30e plaats van de CU-lijst. Volgens sommigen is dat kiezersbedrog. Wat mij betreft is dat absoluut niet aan de orde. Ik kom pas aan de beurt als de CU 30 zetels haalt, en de kans daarop lijkt mij nihil. Om met voorkeursstemmen gekozen te worden waren in 2015 1.404 stemmen nodig, de kans daarop lijkt mij ook nihil.
Bij verkiezingen zie je dat de top van de lijst wordt ingevuld met mensen die de ambitie hebben om in de raad of staten terecht te komen. Daarna volgen mensen die deze mensen en hun partij van harte ondersteunen. Als CU wethouder ben ik blij met een CU vertegenwoordiging in de staten. De kandidaten die zijn uitgekozen steun ik van harte, daarom heb ik mijn naam met liefde aan de kandidatenlijst van de CU verbonden.
Op bijna alle lijsten doen zich soortgelijke situaties voor, en daar is niks mis mee.

Kandidaat ook stembureaulid?

Al jaren wordt gediscussieerd over de vraag of iemand die als kandidaat op een kieslijst staat, ook lid van een stembureau zou mogen zijn. Dit omdat sprake zou kunnen zijn van belangenverstrengeling.
In de toekomst is dit bij verkiezingen van de gemeenteraad niet meer toegestaan, bij andere verkiezingen wel.
Persoonlijk ben ik niet enthousiast over die wijziging. In de eerste plaats is het vreemd dat dit alleen voor (kandidaat) raadsleden bij gemeenteraadsverkiezingen geldt en niet voor leden van Provinciale Staten en Tweede Kamer. Maar nog belangrijker vind ik dat raadsleden bij de start van hun ambt de eed of de belofte afleggen, waarmee ze onder andere aangeven niets gegeven of aangenomen hebben om hun functie te gaan bekleden. Dat geldt ook voor hun gedrag en hun woorden in het stembureau. En daar mag je hen aan houden.

Tot slot

Ik hoop van harte op een mooie opkomst bij de verkiezingen van 20 maart. Laten we er met elkaar weer een ‘feest van de democratie’ van maken. Maak gebruik van uw democratisch recht, in veel landen kan dat niet of heeft het nauwelijks zin.

Bert Nederveen, 16 maart 2019

Reacties zijn welkom via Twitter (@bertnederveen), email (bert.nederveen@westerkwartier.nl), telefoon (via 14 0594) en natuurlijk persoonlijk.

Enkele links ter ondersteuning bij de verkiezingen:
https://www.kiesvoorgroningen.nl/
https://www.noorderzijlvest.nl/organisatie/bestuur/verkiezingen/waarom-stemmen/
https://www.wetterskipfryslan.nl/waterschapsverkiezingen-2019